Οι Nirvana, o Che Guevara και μια … χήνα (Σκέψεις με αφορμή τη συζήτηση για τα σχολικά βιβλία)

."Αυτοί που μας πήραν το βιβλίο από το χέρι μας κατηγορούν γιατί μείνατε αδιάβαστοι!"

Πηγή ilesxi

Οι περισσότεροι θα γνωρίζουν ότι η νέα σχολική χρονιά θα ξεκινήσει χωρίς να διατεθούν βιβλία στα σχολεία της χώρας. Αυτή η τραγική είδηση, εικόνα της σύγχρονης βαρβαρότητας της Ελλάδας του μνημονίου, προκάλεσε εύλογα τεράστιες αντιδράσεις και πληθώρα σχολίων, κειμένων άρθρων κ.α.

Χαζεύοντας λιγάκι στο διαδίκτυο πετυχαίνεις πολλά από αυτά. Για παράδειγμα το θέμα «Το σαμποτάζ των βιβλίων» της Κυριακάτικης Αυγής, περιέχει μια αρκετά πλήρη εικόνα για τη λογική, τις ευθύνες και τις συνέπειες αυτής της εξέλιξης, στα πιο mainstream μέσα η Ρίκα Βαγιάνη έγραψε ένα ωραίο κειμενάκι στο protagon, ενώ μπορούμε να βρούμε και την δήλωση των εκπροσώπων των Παρεμβάσεων στο ΔΣ της ΔΟΕ για το θέμα.

Με αυτή την εισαγωγή, στο λιγότερο πολιτικό κείμενο αυτό, δε θα αναφερθώ στις πιο σημαντικές πλευρές του θέματος. Για την πιο ξεκάθαρη έκφραση της ηθικής, εκπαιδευτικής και κοινωνικής πτώχευσης του σύγχρονου ελληνικού κράτους και της ηγεσίας του. Για τον κοινωνικό μεσαίωνα που μας φέρνουν οι πολιτικές της κυβέρνησης και της τρόικα. Για τη διάλυση της δημόσιας παιδείας, από το σχολείο μέχρι το πανεπιστήμιο, για τους ταξικούς φραγμούς. Ούτε καν για τα ακόμα πιο θλιβερά παραλειπόμενα, ότι θα υποχρεωθούν οι γονείς να αγοράσουν τα βιβλία, ή τις φωτοτυπίες, ότι αρκετά βιβλία που υπήρχαν στις αποθήκες αντί να δοθούν στα δημόσια σχολεία πήγαν για αγορά στα βιβλιοπωλεία. Φαντάζομαι επίσης ότι υπάρχουν διάφορες μελέτες που περιγράφουν την παιδαγωγική σημασία του βιβλίου, ωστόσο τέτοιες γνώσεις δυστυχώς δεν έχω.

Έτσι θα αρκεστώ σε μερικές προσωπικές ιστορίες, νομίζοντας όμως ότι δεν είναι και τόσο δικές μου. Γιατί όταν άκουσα αυτή τη συζήτηση αποφάσισα να ρίξω μια ματιά σε όσα από τα σχολικά βιβλία μου έχουν μείνει στη βιβλιοθήκη, όσα δε βρήκα μπορεί ακόμα να βρίσκονται στο μαγικό πατάρι που είχα στο πατρικό μου. Και βλέποντας την εικόνα τους ξανά, θυμήθηκα ολόκληρες ιστορίες. Η δήλωση μου είναι σαφής. Τα σχολικά βιβλία σημαίνουν πολύ περισσότερα από το περιεχόμενο τους, πολύ περισσότερα από την ύλη των εξετάσεων. Είναι αντικείμενα, τα ακουμπάς, τα ζωγραφίζεις, τα πετάς στο διπλανό σου νευριασμένος, μερικοί τα καίγανε όταν τελείωναν οι πανελλήνιες, μια πράξη που δεν μου άρεσε αλλά σίγουρα καταλάβαινα το συμβολισμό της.

Το σχολείο συχνά το βαριόσουν, τον καθηγητή σχεδόν πάντα, τον πίνακα τον μισούσες, το τετράδιο και τα φροντιστήρια το ίδιο. Αλλά τα βιβλία όχι αναγκαστικά, όπως και το θρανίο. Τουλάχιστον εμένα με έκαναν να ξεφεύγω. Μερικές φορές γιατί μου άρεσαν και τα διάβαζα, ή έριχνα καμιά ματιά στα «εκτός ύλης», ειδικά στην Ιστορία. Αλλά όχι μόνο. Κυρίως γιατί οι κενές τους σελίδες ήταν μια ολόκληρη ζωή. Αυτή τη ζωή είδα ξανά, αυτές τις μέρες. Τις ζωγραφιές, τις μουτζούρες, τους στίχους, τα συγκροτήματα, από μολύβια, στυλό ή μαρκαδόρους Posca.

Τι είδα λοιπόν; Καταρχήν πολύ Nirvana, στο Γυμνάσιο περισσότερο. Αλλά και Who “ People try to put us down, Justbecause we get around, Things they do look awful cold, I hopeI die before get old”, Led Zeppelin φυσικά, στίχοι από “Astears goes by” των Stones που τους είχα μάθει απέξω και πρέπει να κέρδισα τουλάχιστον μια ώρα Φυσικής γράφοντας τους στο οπισθόφυλλο. Είδα τη σύντομη σχέση μου με το Ελληνικό Punk, Panx Romana, και πιο πολύ το Ενάντια των Αντίδραση, με το ρητό «Θέλω να έρθει ο Χρηστός στη Γη μόνο και μόνο και μόνο (το τρίτο ήταν λάθος αλλά δεν μπορούσα να το σβήσω) για να αντικρύσω τον τρόμο ζωγραφισμένο στα πρόσωπα των παπάδων όλου του κόσμου». Με αυτή την αφορμή σκέφτηκα το περίεργο συναίσθημα που αισθάνθηκα πολλά χρόνια αργότερα όταν στην οργάνωση της συναυλίας του Δεκέμβρη του 2008 μίλησα τηλεφωνικά με κάποιον από το συγκρότημα. Κατάλαβα γιατί η διαδρομή που ήταν σύντομη καθώς δεν ήταν ποτέ η μουσική που θα μου ταίριαζε, ίσως από τότε να ήμουν λίγο πιο ξενέρωτος αν και όχι όσο σήμερα μιας και είχα μακριά μαλλιά και τζιν με μπαλώματα. Οι Τρύπες από την άλλη, μια διαχρονική αγάπη που υπάρχει αποτυπωμένη στα βιβλία όλων των τάξεων. Τώρα που το σκέφτομαι αν πήγαινα και τώρα σε κάποια τάξη μάλλον πάλι κάνα στιχάκι του Αγγελάκα θα έγραφα. Και βέβαια Class και πάνω από όλα RageAgainst The Machine, στη συναυλία των οποίων πήγα, όταν ήμουν Πρώτη Λυκείου τη μέρα πριν δώσω Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας και από τότε περηφανεύομαι συνεχώς. Έτσι, από τη μουσική, και από τα βιβλία, τη Ζωρζ Σαρή σε μικρότερη και το Χρόνη Μίσσιο σε μεγαλύτερη ηλικία, γίναμε και αριστεροί. Και λίγο από το Βασίλη Παπακωνσταντίνου και το Διονύση Σαββόπουλο, αλλά ο πρώτος στην ηλικία που δεν έγραφα τραγουδιστές στα βιβλία μου και ο δεύτερος, ως μια κλασική φιγούρα αγάπης και μίσους, ποτέ δε θα έβρισκε το όνομα του γραμμένο σε βιβλίο.

Αριστεροί λοιπόν, ίσως λίγο γιαλατζί αλλά αριστεροί σίγουρα … Άρα πολύ Τσε Γκεβάρα και Che Guevara και Che Gevara. Και καμιά κόκκινη σημαιούλα με μαύρα ανθρωπάκια σε μορφή πορείας. Βέβαια έπαιζε λίγο νωρίτερα και κάνα αλφάδι και κάνα «τα γκαζάκια δεν είναι μόνο για καφέ», αλλά νομίζω ότι γρήγορα αυτή η γοητεία έσβησε, υπενθυμίζω ότι λίγο ξενέρωτος ήμουν από τότε.

Δυστυχώς δεν μπόρεσα να βρω αλλά θυμάμαι πολύ καλά και άλλες ιστορίες. Θυμάμαι το βιβλίο των Γερμανικών, σε ένα μάθημα που ποτέ δεν έμαθα τίποτα εκτός από δύο χρήσιμες τεχνικές από τον φίλο μου το Γιώργο το Διαμαντίδη. Πώς να σχεδιάζεις μια χήνα χωρίς να σηκώσεις το μολύβι από το χαρτί και πώς να κάνεις ένα ωραίο ήχο σα σφύριγμα με τα χέρια σου. Αρκετές χήνες λοιπόν που ακόμα και σήμερα με βλέπω να σχεδιάζω καμιά φορά

Με βάση αυτά πιστεύω ότι η κυβέρνηση δεν επιτίθεται μόνο στη δωρεάν παιδεία. Επιτίθεται και στους Nirvana και στους Rage Against the Machine, και στον Τσε και στο Γιώργο το Διαμαντίδη και στις χήνες. Επιτίθεται στα γεννητικά όργανα που ζωγραφίζαμε στα αρχαία αγάλματα, πράγμα που έπρεπε να σταματήσω όταν μπήκα στην Αρχιτεκτονική. Επιτίθεται στις ζωγραφιές σα λαβύρινθο που έκανα με κόκκινο, μαύρο και κίτρινο. Επιτίθεται στις συναυλίες, στην πλατεία Μαβίλη και στην πλατεία Συντάγματος τώρα που τα βιβλία μέσα στην τσάντα γίνονται κάθισμα ή μαξιλάρι. Επιτίθεται στα μπράτσα που φτιάχναμε προσπαθώντας να τσακίσουμε το βιβλίο στη σελίδα που έπρεπε για αντιγραφή κάτω από το θρανίο. Επιτίθεται στα B.F.F.E και τα L.F.E.

Και βέβαια η καινοτόμα πολιτική δεν αρκείται στα σχολεία. Και στα πανεπιστήμια, ο νέος νόμος περιλαμβάνει την περικοπή των συγγραμμάτων και το διάβασμα από pdf. Έτσι όχι μόνο θα ξεστραβώνεσαι μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή, όχι μόνο θα πληρώνεις, αλλά ούτε θα μπορείς να πας δυο μέρες πριν την εξεταστική στην Ανάληψη στο Πήλιο, να κοιμηθείς  στην παραλία και την επόμενη μέρα να διαβάσεις στην ταβέρνα ιστορία της αρχαίας αρχιτεκτονικής, και μάλιστα να περάσεις με καλό βαθμό. Επίθεση και στο καλοκαίρι, το μπάνιο, τις παρέες.

Βέβαια υπάρχει και η άλλη λογική. Από ότι άκουσα σε αρκετά σχολεία μάζεψαν  περσινά βιβλία από τους μαθητές. Αν γίνει και σε Γυμνάσιο- Λύκειο υπάρχουν επιλογές. Για παράδειγμα: Μπορούν να ρωτήσουν, είναι κανείς παναθηναϊκός, με όνομα που αρχίζει από Κ και φίλους Γ και Τ, ώστε να βγαίνει το BFFEκαι να ακούει Ξύλινα Σπαθιά; Να πάρε αυτό το βιβλίο. Είναι κανένα ζευγαράκι Λ+Τ; Ορίστε βιβλίο ιστορίας. Ας το σκεφτεί το υπουργείο, η οικονομία είναι το παν.

Ο νέος που φτιάχνουν δεν θα είναι μόνο άνεργος ή αμόρφωτος. Δεν θα πρέπει να ακούει και Class, να γουστάρει Τσε Γκεβάρα, να μαυρίζει το μάτι του Βενιζέλου, να έχει φαντασία και φίλους. Δεν θα πρέπει καν να έχει αναμνήσεις. Όπως κανείς δεν κρατάει τις φωτοτυπημένες σημειώσεις να μη θυμάται και τις φωτοτυπημένες στιγμές. Εφήμερος, φτηνός, αναλώσιμος, αναγκαίος μόνο για να πληρώνει φόρους και να δουλεύει για ψίχουλα. Ούτε καν να βλέπει τα ορνιθοσκαλίσματα του να γίνονται γράμματα, τα λάθη στην ορθογραφία στην καρτέλα. Δεν έχει σημασία η ορθογραφία. Την ανορθογραφία θέλουν να πατάξουν. Την ανορθογραφία της δημόσιας Παιδείας, της κριτικής σκέψης, του νεολαιίστικου τσαμπουκά.  

Και κλείνοντας, όσο και αν θα στεναχωρήσω το φίλο Άγγελο που θα ήθελε κάτι πιο δυνατό, μάλλον τίποτα πιο ταιριαστό από τον Μπρεχτ δεν υπάρχει.“Αυτοί που μας πήραν το βιβλίο από το χέρι μας κατηγορούν γιατί μείνατε αδιάβαστοι!”